بررسی برخی صفات اکوفیزیولوژیک مرتبط با خشکی ژنوتیپ های گندم نان تحت شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی آخر فصل

چکیده گندم یکی از مهم ترین گیاهان زراعی دنیا و ایران است. تنش خشکی یکی از مهم ترین و رایج ترین تنش های محیطی است که تولیدات کشاورزی را با محدودیت روبرو ساخته و بازده تولید در مناطق نیمه خشک و دیم را کاهش می دهد. تقریباً 32 درصد از مزارع گندم در کشور های در حال توسعه، یکی از انواع تنش خشکی را در مدت فصل رشد و نمو محصول تجربه می کنند. تنش خشکی در هر مرحله از رشد بوته های گندم می تواند رشد و عملکرد آن را به طرق مختلف تحت تأثیر قرار دهد. این پژوهش به منظور بررسی ارتباط اکوفیزیولوژیک، صفات زراعی و انتخاب ژنوتیپ های برتر بر اساس شاخص های مقاومت به خشکی در دو سایت آبیاری نرمال و تنش خشکی آخر فصل، در 17 ژنوتیپ گندم نان به همراه 3 رقم (پارسی، سیوند، پیشتاز) بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار ؛ در سال زراعی 91-90 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب و آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی کرمانشاه اجرا شد و در نهایت نتایج به روش تجزیه ساده در هر سایت و تجزیه مرکب دو سایت (نرمال و تنش) مورد آنالیز قرار گرفت. با توجه به نتایج مقایسه میانگین به روش دانکن و مقایسه هر دو سایت، برترین ژنوتیپ از لحاظ کمترین نوسان در هر دو محیط ژنوتیپ های شماره 8 و 13 و 14 و 20 بودند. کاهش تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه تحت تنش خشکی در تمامی ژنوتیپ ها مشاهده شد. با توجه به کوتاه تر بودن ارتفاع بوته و بالا بودن عملکرد دانه در ژنوتیپ شماره 13، شاخص برداشت این ژنوتیپ از دیگر ژنوتیپ ها بیشتر بود. نتایج حاصل از همبستگی بین صفات در شرایط تنش خشکی نشان داد که، صفات طول میانگره پنالتی میت، محتوای نسبی آب برگ (rwc) و شاخص برداشت و همچنین در شرایط نرمال صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول میانگره پنالتی میت، طول سنبله، طول برگ پرچم، شاخص برداشت، با عملکرد دانه همبستگی مثبت و بسیار معنی داری داشتند. در شرایط تنش بیشترین عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ های شماره هشت و 13 و 20 و نه بود همچنین کمترین عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ شماره 11 بود. شاخص های sti, mp,gmp در شرایط تنش و نرمال (غیر تنش) با عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و بالایی بودند. بر اساس شاخص های gmp , sti وham برای بررسی مقاومت به خشکی و رسیدن به عملکرد بالا ژنوتیپ های شماره 13 و 8 و 18 در هر دو شرایط تنش و نرمال عملکرد بالایی داشته و طبق مدل فرناندز در گروه a قرار گرفتند همچنین بر اساس شاخص های ssi و tol ژنوتیپ های 8 و 4 ژنوتیپ های برتر شناخته شدند. واژگان کلیدی: محتوای نسبی آب برگ، مریستم انتهایی ساقه، وزن هکتولیتر، شاخص های مقاومت به خشکی